پیش از هر اقدامی باید رفتارهایی را که می خواهید تغییر دهید، دقیقا مشخص کنید. این که به کودک بر چسب شیطان، وحشی، لجباز، حرف نشنو و... بزنیم کمکی به حل مسئله نخواهد کرد. دقیقا به چه علت فرزند شما دست به رفتار ناپسند می زند، یا از انجام کاری طفره می رود؟ مثال: اگر فکر می کنید که کودک کاری را شروع می کند و به پایان نمی رساند؛ بررسی، تجزیه و تحلیل کنید که او چه رفتاری می کند که شما این چنین فکر می کنید. رفتار را به بخش های کوچک تری تقسیم کنید. کودک تکا لیفش را تمام نمی کند، لباس هایش را مرتب نمی کند. شما اینجا نمی توانید بگویید که کودک هیچ وقت کارهایش را درست انجام نمی دهد. بر روی کاغذی عادت هایی را که دوست دارید کودکتان کمتر انجام دهد یا دوست دارید اغلب انجام دهد را بنویسید. کمتر رخ دهد بیشتر رخ دهد طفره رفتن از کار بهم ریختن اتاق عمل به درخواست ها بدون تاخیر قرار دادن لباس ها در کمد در هر زمان بر روی یک مشکل تمرکز کنید. کار را با یک مشکل کم اهمیت شروع کنید تا در شروع احساس موفقیت کنید. سخت نگیرید، معمولا مشکلات یک کودک یک شبه حل نمی شود. تغییرات در کودکان و همچنین افراد بالغ به آرامی و مرحله به مرحله ایجاد می شوند. هماهنگ و ثابت قدم باشید در مورد چیزی که می گویید جدی باشید. شما و همسرتان باید در مورد مشکل و راه حل، پیش از دست زدن به هر کاری اتفاق نظر داشته باشید. خصوصا با افراد موثر مثل معلم، پزشک، سایر اعضای خانواده و... این هماهنگی در نتیجه کار تاثیر بیشتری دارد. با دید مثبت نگاه کنید اگر کودک گاهی رفتار نا پسندی دارد مثلا در مهمانی سر و صدا می کند. اگر در یک مهمانی رفتار مناسبی داشت رفتار مناسب را تحسین کنید و بگویید که می پسندید. یک نظرمثبت بسیار بیشتر از خیلی انتقادات موثر واقع می شود. کودکان در هر مرحله سنی که باشند، تمایل شدیدی دارند که والدین شان آن ها را بپسندند. هدفهای تان را با کلمات ساده ای که کودک به راحتی آنها را می فهمد، توضیح دهید. اغلب والدین، با زبان بزرگسالان صحبت می کنند؛ به آنها می گویند که باید مسئولیت پذیر، قابل اعتمادتر یا خوش قول تر باشند. بچه ها معمولا مفهوم این کلمات را نمی دانند. در مورد آنچه می خواهید انجام دهید دقیقا صحبت کنید. مثال: همین حالا می خواهیم لباسهای کثیف راجمع کنیم، توی سبد لباس بزاریم و... . چیزهای زیادی برای یاد دادن به فرزندانتان وجود دارد که مستلزم وقت و حوصله است.( مانند ارزشها، اعتقادات ومهارت ها ) چگونه تحسین کنیم برای والدین آسان است که فقط به رفتارهای نادرست کودکان خود توجه کنند واعمال نادرست آنها را در نظر نگیرند. برای مثال دو کودک بدون سر و صدا در اتاق مشغول بازی کردن هستند و هیچ کس بخاطر آن که بسیار دوستانه اسباب بازی ها را تقسیم می کنند، آنها را تحسین نمی کند. اما چند دقیقه بعد که بین آنها دعوا می شود، پدر عصبانی شده، سر آنها داد می کشد. والدین وقتی عمل خوبی از فرزند سر می زند آن را به سادگی بدیهی تلقی می کنند اما وقتی اشکالی در رفتار آنها رخ دهد، همه اشتباهاتشان را به رخشان می کشند. کودک شما می خواهد به او توجه کنید و می خواهد این توجه را از هر طریقی که می تواند به دست آورد، اگر دیدگاه شما منفی باشد او از راه های منفی به هدف خود می رسد اما اگر شما روی نکات مثبت تمرکز کنید در مقابل ، رفتارهای خوب بیشتری در یافت خواهید کرد؛ زیرا در این حالت کودک با رفتارهای مثبت خود، سعی در جلب توجه شما خواهد داشت. رفتار کودک را تحسین کنید نه شخصیت او را به بچه نگویید« چه دختر خوبی» زیرا این جمله بدان معناست که هدف، عبارتست از خوب بودن در تمام اوقات. به جای آن می توانید بگویید: «من از طرز حرف زدنت با برادرت خوشم آمد.» معمولا تصور هرکس از خود بر پایه تصوری است که از اعمال خودش دارد استوار است. از تحسین های ویژه استفاده کنید هدف از تحسین کردن، افزایش رفتارهای شایسته است. هرچند تحسین اختصاصی تر باشد کودک درست بودن کارش را بهتر درک می کند و احتمال تکرار آن رفتار بیشتر است. مثال: یک روز صبح متوجه می شوید که فرزندتان رختخوابش را مرتب کرده است، در همان حال نیز مشغول شانه زدن به موهایش است اگر به سادگی بگویید «آفرین عزیزم» او نمی فهمد که منظور شما رختخوابش است یا موهایش. پس بگویید« از اینکه امروز صبح رختخوابت را جمع کردی خیلی خوشم اومد، ممنونم». هر پیشرفتی را تحسین کنید اگر به فرزند خردسالتان گفته اید که باید اسباب بازی هایش را مرتب کند ولی او قبلا هیچ گاه این کار را نکرده است، پیشرفت های کوچک او را نیز ستایش کنید. مثال : اسباب بازی را که برداشت ودر کمد گذاشت به او بگویید که چه کار خوبی کردی که کامیونت را توی کمد اسباب بازی ها گذاشتی، بگذار که کمکت کنم تا بقیه را هم جمع کنی. دفعه بعد بخاطر دو قطعه اسباب بازی از اوتعریف کنید. به طور متناسب و مقتضی تحسین کنید نوع تحصیل را با سن و اخلاق کودک متناسب کنید. برای مثال: درآغوش گرفتن، بوسیدن و دیگر نشانه های عملی محبت همراه با کلمات مهر آمیز برای کودکان خردسال موثرند. اما در مورد کودکان بزرگ تر بهتر است که از پیام های سرّی استفاده کنید زیرا ین کودکان دوست دارند به طور خصوصی تشویق شوند برای نمونه می توانید با یک اشاره چشم یا دست نشان دهید که به عمل او توجه کرده اید. بعدا می توانید در مورد رفتار پسندیده اش با یکدیگر صحبت کنید. بیشتر کودکان بزرگ تر یک لحن آمیخته با شوخی را به تعریف و تمجید مستقیم ترجیح می دهند. مثال : برای یک کودک 12 ساله گفتن این جمله که«عجب مستخدم با سلیقه ای اینجا بوده است!» بهتر است از « واقعا رختخوابت را خیلی خوب مرتب کرده ای». توجه: جملات تکراری خسته کننده می شوند و تاثیر خود را از دست می دهند. خلاق باشید گاهی بهتر است یک یادداشت زیر بالش یا در کیف فرزندتان بگذارید و در آن از یک رفتار ناپسندش به طور خاص شکایت کنید. - برای تقویت اثرات تحسین می توانید یک جایزه را نیز با آن همراه کنید. به کودک بگویید که از کدام کارش خوشحال شده اید و به او وعده یک هدیه کوچک بدهید. بلافاصله تحسین کنید تحسین کردن به خصوص در مورد کودکان خردسال وقتی موثر است که بدون معطلی صورت گیرد. یا می توان در یادداشت های روزانه رفتارهای خوب نوشته شود. مثلا با برچسب های ستاره ای یا غیره... و وقتی این یادداشت ها را به او نشان می دهید، چیزی هم به عنوان تحسین بگویید. مثال: وقتی می بینم به خواهرت کاغذ نقاشی میدی، خیلی خوشحال میشم. چگونه نادیده بگیریم یک راه موثر برای برطرف کردن رفتارهای آزار دهنده خاص آن است که آنها را به سادگی نادیده بگیرید. وقتی بچه ها بخواهند توجه شما را جلب کنند، هر کاری را به خاطر آن انجام می دهند. آنها به خوبی می دانند چه رفتاری ودر چه موقعی بیشتر شما را آزار می دهد برای مثال درست موقعی که میهمانان وارد اتاق می شوند، وقتی در حال صحبت با تلفن هستید یا وقتی دارید خرید می کنید و.... حال اگر بتوانید این رفتارهارا تحمل کنید و آن را نادیده بگیرید، کودکان از آنها دست خواهند کشید زیرا به هدف خود( جلب توجه) نائل نمی شوند. روشن است که اعمال خطرناکی مثل دویدن به سمت خیابان یا بالا رفتن از یخچال را نمی توان نادیده گرفت این نادیده گرفتن نیاز به سعه صدر یا به عبارت دیگر ظرفیت تحمل زیاد دارد. اگر نمی توانید از این روش استفاده کنید شروع نکنید، زیرا کاری را که نمی توانید به پایان ببرید، هیچ گاه شروع نکنید زیرا رفتارها بدتر خواهند شد. مثال: آیا می توانم در فروشگاه با گریه کودکم برای خوراکی بسازم، در حالی که مردم به شما خیره شده اند و سرشان را به علامت سنگدلی شما تکان می دهند؟! اگر کودک شما به مادر بزرگش بی احترامی می کند، می توانید آن را نشنیده بگیرید؟! اگر نمی توانید، از راه دیگری باید استفاده کرد. بد اخلاقی در مورد اغلب کودکان 2 یا3 ساله طبیعی است، لذا نادیده گرفتن بد خلقی های اولیه می تواند از میزان آنها در مراحل بعدی بکاهد. مثال (بد اخلاقی): کودک شما شکلات می خواهد؛ اما شما می گویید «نه، حالا نه» ولی او گریه می کند، خودش را روی زمین می اندازد و جیغ میزند. در ابتدا سعی می کنید مقاومت کنید. ولی در نهایت تحمل خود را از دست داده و تسلیم می شوید و برای از دست دادن بد اخلاقی اش به او شکلات می دهید. گریه فرزند تمام می شود اما شگرد او به نتیجه رسیده است! شما اعتماد کودک را نسبت به بد خلقی اش تقویت کرده اید. بار دیگر سعی کنید به جای شکلات دادن، از اتاق خارج شده، قدم بزنید. در این صورت ممکن است گریه اش زود بند بیاید. به رفتار توجه نکنید اگر تصمیم گرفتید که در مورد یک رفتار از روش نادیده گرفتن استفاده کنید به هیچ وجه به آن واکنش نشان ندهید ، چه زبانی و چه غیر زبانی. وقتی در حال انجام آن رفتار است با حرکات صورت به او اشاره نکرده، حتی نگاهش هم نکنید. وانمود کنید که مشغول انجام کاری هستید و اتاق را ترک کنید. به او لبخند نزنید زیرا این عمل شما او را جسورتر می کند. انتظار داشته باشید تا رفتارها قبل از بهتر شدن، بدتر شوند وقتی برای اولین بار اقدام به نادیده گرفتن یک رفتار ناشایست می کنید، کودک شما تمام سعی اش را می کند تا توجهی را که قبلا جلب می کرده ، دوباره بدست آورد او از هر نظر بر شدت رفتارش می افزاید تا آنجا که مطمئن شود از شما، پاسخ دریافت خواهد کرد. ولی شما نباید تسلیم شوید. رفتارهای مطلوب را تقویت کنید می توانید برای سرعت بخشیدن در اصلاح رفتارهای نامطلوب، رفتارهای مطلوب را با تعریف و تمجید و جوایز تقویت کنید. برای نمونه، پس از آنکه کودکتان گریه اش را قطع کرد و مشغول برداشتن اسباب بازی هایش شد، بدون معطلی به خاطر این رفتارش او را تحسین کنید و به او نزدیکتر شده و نشان دهید که مجذوب کارش شده اید. پاسخ تکراری به کودک کودکی که با سماجت و پافشاری به دنبال رسیدن به مطلوبش است مثلا تکرار و اصرار می کند که «چرا نمی تونم برم بیرون؟!» و آن قدر تکرار می کند که سرسام می گیرد. به خصوص پس از آنکه چندین بار دلیلش را برایش توضیح می دهید. عصبانی نشوید! اگر روش نادیده گرفتن را دوست ندارید یا نمی توانید از این روش استفاده کنید یعنی رفتاری مانند خودش ولی از نوع بزرگسالان داشته باشید. مثلا قبل از شام کودک خوراکی می خواهد اصرار می کند، شما یک بار دلیلش را بیان می کنید اگر توجه نکرد و بهانه گرفتن را از سر گرفت این جمله را تکرار می کنید "قبل از شام خوراکی نمیشه" مهم نیست چند مرتبه کودک تکرار می کند فقط بگویید قبل از شام خوراکی نمیشه. می توانید پس از هر در خواست با آواز زمزمه کنید. در ابتدا ممکن است کودک با عصبانیت به این رفتار شما پاسخ دهد، ممکن است بد اخلاقی کند، جیغ بزند و... ولی در نهایت بهانه هایش کمتر می شود. اگر رفتار ناپسندش آن قدر بد بود که احساس کردید یک واکنش اضافی مورد نیاز است از تنبیه مثل محروم کردن موقت استفاده کنید.در ضمن هیچ گاه خونسردی خود را از دست ندهید.
تمرین : از رفتارهای خوب کودک یادداشتی تهیه کنید و در پایان روز ، آن را به کودک تان نشان دهید.
با آرزوی موفقیت در تربیت فرزند دلبندتان خانه خوبان